Çocuklara disiplin genel olarak kuralarla uymayı öğretmek gibi algılanan bir kavram olmasına karşın aslında disiplin çocuğu pozitif ve yapıcı bir biçimde eğitmektir. Disiplinin ceza vermek anlamına gelmediğini unutmamak gerekmektedir. Disiplin, çocuğa özsaygısını yitirmeden, sosyal zorunluluklara ve kurallara uymasını öğretmektir. Disiplin, çocuğun bazı kuralların neden var olduklarını anlayarak, onları özümlemesine yardım eder.
Disiplinde temel amaç çocuğun onu çevreleyen dünyaya duyduğu güven duygusunu arttırmaktır. Etkili bir disiplin için bazı koşulların yerine gelmesi gerekmektedir: Yetişkin, çocuğa rehberlik etmeli ve onun ihtiyaçlarına saygı duymalıdır; kuralları çocuğa öğretmek için yeterli zaman harcamalıdır; ortaya çıkması muhtemel bazı problem ve çatışmalar konusunda uyarılarda bulunmalıdır; açıklamalar ve çocuktan istenilenler, onun gelişim dönemine uygun olmalıdır.
Sağlıklı ve tutarlı bir disiplin uygulamaya çalışıldığı bazı durumlarda bile çocuğun kendi kendisini kontrol etmek ve sosyal alanda kabul edilebilir bir biçimde davranmakta zorlandığı görülebilir. Bu durumda, çocuklara yardım etmek ve araya girmek gerekebilir. İşte temel 20 kural:
1-Yaşın Gelişimsel Özelliklerini Bilmek: Her yaşın gelişimsel özelliklerini bilerek davranışların düzenlenmesi çok önemlidir.Çocuğun içinde bulunduğu dönemin gelişimsel özelliklerini bilerek beklentiler oluşturmak ve bu doğrultuda çocuğu desteklemek gerekir.
2-Çocuk İçin Güvenilir Olmak: Güven çocuk için en önemli duygudur. Anne-babalarından ilk bekledikleri güven duyabilmektir. Çocuğa sıcaklık/sevgi göstererek, tutarlı davranarak ve ona karşı adil olarak güven gelişecektir. Yetişkine güvenen bir çocuk, kendisine sınırlar koyulurken de onlara güvenecek ve dediklerini korkmadan yapacaktır.
3-Çocuğun Gözleri ile Dünyaya Bakmak: Çocuklar ile yetişkinler farklı düşünürler. Yetişkinler çocukların davranışlarını kendi düşüncelerine göre kriter alarak davrandıklarında problemler yaşarlar. Çocukların farklı düşündükleri kabul edilmeli. Bu farklı düşünme tarzı gelişime bağlı olarak farklılıklar ve gelişim gösterir.
4-Her Yaşa Uygun Yöntemi Uygulamak: Her yaşın kendine özgü yaklaşım tarzları olmalıdır. 2 yaşındaki bir çocuğa ve 8 yaşındaki bir çocuğa farklı disiplin yöntemleri uygulamak gerekir. Örneğin, ‘dikkatini başka yere çekmek’ bebekler ve küçük çocuklar için etkili olabilir ama 4 yaşındaki bir çocuk için olmayacaktır. Çocuğun içinde bulunduğu dönemdeki yapabilirlikleri önemlidir.
5-Çocuğun da İhtiyaçlarının Farkında Olmak ve Ona Yardımcı Olmak: Çocukla empati kurabilmek önemlidir. Onun gereksinimlerini anlayabilmenin yolu onu anlamaktan geçmektedir.
6-Çocuğun Ritmine Ayak Uydurmak: Çocukların gün içindeki duygulanım farklılıklarının farkında olmak çok önemlidir. Her çocuğun gün içinde daha aktif, yorgun, neşeli ve sinirli olduğu zamanları vardır. Yetişkinler bunu iyi gözlemlerler. Yetişkinlerin kendi düzenleri uğruna çocuk ile mücadeleye girmeleri yerine, onun ritmini gözetmeleri önemlidir.
7-Çocuğu İyi Tanımak: Herhangi bir disiplin yöntemi belirli bir yaş aralığı için önerilebilir; ama yetişkinler zaman içerisinde bazı yöntemlerin çocukta etkili olmadığını veya bazı yöntemlerin ise çok etkili olduğunu keşfedeceklerdir.
8-Davranışın Nedenini Düşünmek: İlk adım çocuk neden böyle davranmıştır sorusuna cevap bulmaktır. O zaman çözümler çok daha kolay bulunacaktır. Örneğin çocuk yemek yemiyorsa belki çok yorgundur, belki hastalanmak üzeredir veya başka bir sıkıntısı vardır. Önemli olan böyle bir durumda çocuğa ulaşılmasıdır.
9-Örnek Olmak: Çocuklar yetişkinlerin her davranışını izlerler ve onarlı taklit ederler. Çok iyi birer gözlemcidirler.Çocuklar çok iyi birer gözlemcidir. Çocuktan yapması beklenen davranışları yetişkinlerin kendi davranışlarıyla örnek olması işi kolaylaştıracaktır. Yetişkinler kendi hayatlarındaki sınırlar ile baş etmede çocuklara örnek olurlar. Örneğin kırmızıda durmak- bir kural, bir sınır ise ışıkta durmaları ile çocuklarına örnek olacaklardır.
10-Tutarlı Olmak: Tüm ilişkilerde olduğu gibi çocuklarla da ilişkide tutarlılık çok önemlidir. Çocukla ilişkide tutarlı olmak çok önemlidir. Tutarlı davranıldığında hep aynı davranışa aynı tepki verilir. Belli bir davranışın kimi zaman hoş görülmesi kimi zaman da aynı davranış yüzünden ceza alınması çocukta çelişkiler yaratabilir. Yaptığı davranışın doğru mu, yanlış mı olduğunu kavrayamaz.
11-Sınırlar/Kurallar Koymak: Sınırlar/kurallar, içgüdüleri kendilerini araştırmaya iten çocukların zarar görmemeleri için çok önemlidir. Sınırlar olmadan çocuklar için etraflarındaki dünya çok korkutucu olabilir. Koyulan sınırların/kuralların çocuğa açıklanması gerekir.
12-Zamanı Yapılandırmak: Çocuklar belirgin ve ön görebilecekleri bir düzende rahat ederler. Bu onların kendilerini güvende hissetmelerine yardımcı olur.
13-Dikkatini Başka Yöne Çekmek: Çocukların dikkatlerini çekeceği cazibe nesnelerini yaratabilmek veya onların ilgisini çekecek türde şeyler üretebilmek çok önemlidir. Çocuklar etraflarındaki her şey ile çok ilgilidirler, dokunmak ve araştırmak isterler. Yetişkin olarak her şeye “hayır” demek ve onunla inatlaşmak yerine, tehlikeli durumlarda onun o an dikkatini çekecek bir hareket yapmak ve sonrasında yönlendirmek etkili olabilir.
14-Ortam Hazırlamak: Ortamın güvenliği de çok önemlidir. Bunun ilk koşulu kontrol ortamının yaratılmasıdır. Çocukların enerjisini, zevk alacakları öğrenme deneyimlerine dönüştürmek ve bunu yaparken ortamı güvenli hale getirmek önemlidir. Ortam hazırlamak hoşa gitmeyen bir davranış için gerçekleşmeden önce önlem almayı sağlar. İletişimi destekleyen bir yöntemdir çünkü ‘hayır’ ve ‘yapma’ların sayısını azaltacaktır.
15-Takdir ve Teşvik: Çocuğa aferin diyebilmek çok önemlidir. İyi hareketlerini teşvik etmek çocuğu çok olumlu etkileyen bir davranıştır.Küçük yaşlardan itibaren çocuğun olumlu davranışlarını takdir etmek hem çocuğu mutlu edecek hem de bu olumlu davranışlarını tekrar etmesini sağlayacaktır. Yaşı için yeni olan bir davranışı deneyip başarabilen çocuk kendisiyle gurur duyar. Çocuğa hangi davranışının olumlu olduğunu açıkça belirterek takdir etmek gereklidir. Çocuk güzel bir şey yaptığında anında takdir edilmelidir. Ödüllerin maddi değil manevi olması çok önemlidir. Çocuğu takdir ederken yetişkin kendi duygularını belirtmelidir.
16-Seçenek Sunmak: Çocuğa seçenek sunmak kabul edilmeyen davranışın yerine, yapabileceği, kabul edilir bir veya birkaç davranışı göstermektir. Yani sadece yapma demek yerine yapmasını beklenen davranışlar arasından seçim yapabilmesi için yol göstermektir.
17-Önleyici Açıklama Yapmak: Çocuğa bir erişkine olduğu gibi açıklamalar yaprak yanlışların açıklanması çocuğunda birey olduğunu anlaması için önemlidir. Yetişkinin, çocuğun hangi davranışları yapmasını istemediğini belirleyip bunu çocuğa açıkça anlatması gerekir. Bunu yapabilmek için Yetişkinlerin hangi davranışları kabul edip hangilerini etmeyeceğini bilmeleri önemlidir.
18-Davranışın Sonucunu Açıklayarak Zararını Göstermek: Çocuğun istenmeyen davranışı tekrarlamaması için o davranışın yanlış olduğunu bilmesi gereklidir. Davranışının sonucunu açıklayarak zararını göstermek de bir yöntemdir. Bunun için de yetişkinin çocukla konuşarak bu davranışın neden yanlış olduğunu anlatması önemlidir. Böylece çocuk yaptığı davranışın nelere yol açacağını fark eder.
19-Yardımcı Çözüm Yolu Göstermek: Çocuğa yaptığı bir davranışın sadece zararını anlatıp pişmanlık duyurmak yeterli olmayabilir.Çocuğa alternatif yolu da göstermek gerekir. Çocuğa bu olumsuz davranış yerine uygulayabileceği kabul edilebilir bir davranış yani yardımcı çözüm yolu göstermek de gereklidir.
20-Davranışın Sonucunu Yaşatmak: Yapılanın bedelini ödemeyi erken yaşta öğrenmesi tüm yollar denendikten sonra çocuğa yapılması gereken bir davranıştır. Tüm olumlu disiplin yöntemlerini denedikten sonra, çocuğun istenmeyen davranışı hala devam ediyorsa artık çocuk davranışının sonuçlarını yaşamalıdır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder